De Ruimte
Inleiding
De Ruimte is een multidisciplinair podium, dat sinds tien jaar een plek is voor experiment, improvisatie en ontwikkeling. De Ruimte zegt vernieuwing in de culturele sector aan te jagen door samenwerking tussen artiesten met een zeer diverse achtergrond te stimuleren en te faciliteren. De blik op kunst en cultuur is naar eigen zeggen breed. De Ruimte zegt zich hard te maken voor het eerlijk betalen van startende, experimentele makers. Hiermee draagt het ook bij aan de beroepspraktijk en het levensonderhoud van makers van experimentele kunst. De Ruimte trekt naar eigen zeggen een groter en breder publiek voor experimentele kunst dan andere maakplekken in de stad en een meer divers publiek dan institutionele podia. Zij ziet zichzelf als een internationale spil in de improvisatiescene en heeft tegelijkertijd een aanjagende rol in Amsterdam. Lokale scenes hebben bij De Ruimte een hoofdrol in een internationale context.
De komende vier jaar richt De Ruimte samen met andere partners van cultureel collectief SEXYLAND World een nieuw pand in. Binnen SEXYLAND World gaat de organisatie op zoek naar dwarsverbanden, zowel inhoudelijk als op het gebied van publieksbereik. De Ruimte gaat door met het programmeren van vooruitstrevende podiumkunst en het stimuleren en faciliteren van nieuwe artistieke projecten en samenwerkingen. De organisatie programmeert inter- en multidisciplinair en profileert zich als ontwikkelplek. De Ruimte maakt zowel in de programmaraad (De Redactie) als in het kernteam ruimte voor Amsterdammers van kleur en mensen uit de queer scene. De Ruimte verwelkomt Amsterdamse nieuwkomers op haar podium en maakt nieuwe programma’s met artiesten, curatoren en organisatoren uit het netwerk van SEXYLAND World en uit muziekgemeenschappen in de stad die voor het brede publiek vrijwel onzichtbaar zijn. De Ruimte ontwikkelt de komende jaren een nachtprogrammering om een jonger publiek aan te spreken en om de clubcultuur te verbreden met experiment en het onverwachtse.
De Ruimte ontving een tweejarige subsidie 2021-2022 uit de Regeling Ontwikkeling van € 100.000 per jaar (toekenningsbedrag 2021).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 323.500 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.
De commissie ziet een herkenbare artistieke signatuur in het plan. Met een sterk accent op het makersklimaat wil De Ruimte door improv en experiment nieuwe perspectieven tonen. De artistieke identiteit van De Ruimte krijgt vorm door het werken met De Redactie, een team van programmeurs uit verschillende disciplines en met verschillende achtergronden. Door deze democratische manier van curatorschap, die de commissie interessant vindt, levert De Ruimte een multidisciplinair programma, dat volgens de commissie bijdraagt aan de artistieke eigenheid van De Ruimte. De Ruimte leunt daarbij sterk op het eigen vertrouwen in makers en artiesten waarbij improvisatie vorm en middel tegelijk is.
De commissie is van mening dat de artistieke signatuur niet naar alle activiteiten duidelijk wordt vertaald. De commissie ziet de vertaling helder terug in de projecten rondom experimentele muziek en improv zoals Space Impro, Space Academy, Ruisburo en Nebular. Voor improvmakers biedt De Ruimte ook residenties aan. Deze projecten hebben de afgelopen jaren de artistieke eigenheid van De Ruimte mede bepaald, doordat ze zich richten op improvisatie en experiment. De mime-activiteiten zijn volgens de commissie minder concreet toegelicht, waardoor de vertaling van de signatuur in deze activiteiten niet duidelijk naar voren komt. Het plan benoemt een samenwerking met Mime fabriek om de mime-scene meer ruimte te geven. De Ruimte stelt dat mime een sterke verwantschap heeft met het podium omdat interdisciplinariteit en experiment centraal staan en er geen strikt onderscheidt is tussen makers en spelers. Hoewel De Ruimte kruisbestuiving wil uitbouwen door mime vaker te laten opduiken in verschillende programmareeksen, wordt het voor de commissie niet duidelijk op welke manier dit vorm krijgt.
In de aanvraag leest de commissie dat De Ruimte een van de weinige plekken is waar zoveel verschillende genres en disciplines samenkomen op dezelfde avond en voor hetzelfde publiek. Dit multidisciplinaire karakter vormt de kern van de artistieke visie van De Ruimte, waarbij muziek de kern is, maar ook ruimte wordt gemaakt voor beeldende kunst, poëzie, performance, technologie en mime. Een toelichting op de motivatie achter de keuzes voor de andere disciplines, die aan programma’s waar muziek veelal centraal staat worden toegevoegd, blijft echter achterwege in de aanvraag. De commissie vindt het waardevol dat De Ruimte het programma wil uitbreiden met nachtprogrammering om op deze manier een bijdrage aan de nacht te leveren, maar ook hiervan ontbreekt een uitwerking.
De commissie is ervan overtuigd dat hoewel de artistieke signatuur en vertaling naar de activiteiten aan focus mist, de activiteiten wel tot de verbeelding spreken. De commissie vindt het belangrijk dat initiatieven met een anarchistisch randje artistiek de ruimte krijgen waar de ontwikkeling van een artiest en/of genre leidend kan zijn.
De Ruimte heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld met improvisatiemuziek en andere soorten experimentele muziek als basis. Deze activiteiten vindt de commissie tot de verbeelding spreken, omdat ze ervan overtuigd is dat er voor experiment, improvisatie en rafelrandjes ruimte moet zijn. Dat vindt de commissie positief, zeker nu De Ruimte haar plek wil gebruiken om ook haar functie als ontwikkelplek te professionaliseren. Dat De Ruimte ook andere disciplines aan zich weet te binden, zoals theater en beeldende kunst via de gemeenschappen van Gerrit Rietveld Academie en DAS Theatre vindt de commissie aansluiten bij de artistieke uitgangspunten. De Ruimte geeft aan dat dit organisch gebeurt, vanuit een stevig netwerk en sterk artistiek fundament, maar de commissie plaatst een kanttekening en is van mening dat De Ruimte hierop meer de regie kan nemen, waardoor er meer focus komt in de uitwerking van concrete activiteiten.
Voor de deelnemers is het helder wat De Ruimte inhoudelijk teweeg wil brengen. De Ruimte is een thuisbasis geworden waar de improvscene zich kan ontwikkelen en makers een netwerk (ook internationaal) kunnen opbouwen. Daarmee is de artistieke betekenis voor makers en peers van De Ruimte, die voor een deel ook zelf bezoekers zijn, voor de commissie evident. Het plan richt zich dan ook met name op wat de organisatie in het veld bewerkstelligt: een artistieke kruisbestuiving en een plek voor experiment en niche. De commissie vindt dit voor de ontwikkeling van de discipline en de scene van belang.
De organisatie gaat in het plan echter beperkt in op wat ze teweeg wil brengen bij het publiek en de buurt. De commissie verwacht dat dit samenhangt met de onduidelijkheid van de toekomst van SEXYLAND, de broedplaats waarin De Ruimte op dit moment huist. Het is onduidelijk hoe artistieke eigenheid en betekenis van De Ruimte, met daarin een veelheid aan initiatieven en programma’s, overeind blijft binnen SEXYLAND World, zeker omdat nog niet duidelijk is waar het nieuwe gebouw gaat komen. In het plan leest de commissie niets over de toekomstige artistieke intenties van SEXYLAND in verhouding met artistieke visie en verbinding met De Ruimte. Het in het plan omschreven project met een Eritrees Restaurant en de Eritrese muziekscene laat zien dat er op dit moment enige verbinding wordt gezocht met partners in de buurt waardoor artistieke betekenis voor de buurt kan ontstaan. Dit project spreekt in de ogen van de commissie ook tot de verbeelding, maar de duidelijke artistieke motivatie of gerichte aanpak ontbreekt. De commissie vindt dat De Ruimte niet voldoende op de onzekere toekomst reflecteert.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak.
De commissie vindt dat uit het plan een beperkte visie op het bereik in de stad naar voren komt. Naar eigen zeggen is De Ruimte een inclusieve en veilige plek, jonger en meer divers dan andere avant-garde podia. Een plek waar de rol van bezoeker, vrijwilliger, maker en werknemer in elkaar overlopen; De Ruimte zet in op het bereiken van mensen die meerdere rollen in en rondom het podium kunnen vervullen. Ook zet het podium in op een groei van publieksaantallen.
De Ruimte noemt het eigen publiek zeer divers qua leeftijd, culturele achtergrond, genderidentiteit en seksuele geaardheid. Dat vertaalt de organisatie in vier doelgroepen uit het Amsterdamse Doelgroepenmodel: de Nieuwsgierige Toekomstgrijper, de Startende Cultuurspeurder, de Culturele Allesvreter en de Weelderige Cultuurminnaars. De commissie vindt de aanzet die De Ruimte heeft gedaan bij het koppelen van activiteiten aan de beoogde doelgroepen positief, maar constateert dat dit niet voor alle activiteiten duidelijk naar voren komt. Hierdoor is de commissie er niet van overtuigd dat het werken met deze generieke doelgroepen passend is voor De Ruimte die zich in een niche en avant-garde bevindt. Ze laadt deze met kenmerken van bezoekers van De Ruimte die binnen deze doelgroepen vallen. Maar een onderbouwing waarom de Nieuwsgierige Toekomstgrijpers naar verwachting het programma van De Ruimte aansprekend vinden, vindt de commissie niet overtuigend. Het is voor de commissie niet afdoende onderbouwd waarom de organisatie zich op deze groepen richt.
De aard en de omvang van de activiteiten sluiten wat de commissie betreft goed aan bij de aard en de omvang van het beoogde publiek, kijkend de specifieke experimentele artistieke scenes en publiek, zoals queer, impro, performance, mime, theater, moderne dans, poëzie en modern gecomponeerde muziek, die De Ruimte bereikt.
Het communicatie- en marketingplan geeft de commissie weinig vertrouwen dat de beoogde sprong in aantal activiteiten, en daarmee het vergroten van het bereik, daadwerkelijk gemaakt kan worden. Hoewel De Ruimte enig inzicht geeft in waar ze deze groei ziet, namelijk in de nachtprogrammering en meer publiek uit de doelgroepen die al bereikt worden, vindt de commissie het plan van aanpak algemeen beschreven. Middelen die ingezet worden zijn: social media, mailings, website, earned media (organische socials, reviews, free publicity), maar wat voor welke doelgroep wordt ingezet wordt niet uitgewerkt. Daarnaast tekent de commissie aan dat de in het plan benoemde samenwerking met SEXYLAND op het gebied van marketing en communicatie niet uitgewerkt is. De samenwerking met We Are Public vindt de commissie passend, omdat dit cultuurabonnement zich richt op publiek dat geïnteresseerd is in avontuurlijk aanbod. De commissie is echter niet overtuigd dat hiermee de beoogde enorme groei in publiek bereikt wordt. Daarvoor blijft het programma in haar ogen te veel niche. Dat De Ruimte het informele netwerk noemt als essentieel voor de marketing - via via mensen bereiken, waarbij met name de eigen makers en teamleden worden ingezet - vindt de commissie origineel, maar het wordt niet duidelijk hoe groot dat netwerk is. De in het plan genoemde partners, die ook kunnen bijdragen aan het bereiken van publiek, zijn veelal artistiek en kenmerken zich vaak door het werken in een niche, zoals PodiumPost, de socials van Space is the Place. Uitzondering hierop zijn: Various Artist en SEXYLAND.
De commissie constateert dat alle activiteiten plaatsvinden in Noord, waardoor De Ruimte bijdraagt aan de spreiding van het culturele aanbod en het publieksbereik in Noord. Deze activiteiten vinden voornamelijk plaats in SEXYLAND World, waarmee het haalbaar is dat het publiek in Noord bereikt wordt. Het plan stipt aan dat De Ruimte zich richt op Eritrees en Ethiopisch Restaurant Semai, omdat deze plek jong uitgaanspubliek trekt, wat volgens de commissie goed aansluit bij de focus op nachtprogrammering. Dit blijft ook algemeen, waardoor de mate van draagvlak voor de niche die zij bedient niet duidelijk wordt.
Hoewel De Ruimte bewust gekozen heeft voor Noord, vanwege de letterlijke ruimte en de rafelranden, is de commissie niet overtuigd wat de band met de bewoners van Noord is en op welke manier De Ruimte zich specifiek richt op het bereiken van mensen in Noord. Volgens de commissie had het vanuit de inhoud van de activiteiten gedacht, ook in een ander stadsdeel kunnen plaatsvinden. De commissie vindt wel dat de programmering aansluit bij een deel van de signatuur van Noord als een hip en progressief stadsdeel waar men ruimte wil bieden aan een dergelijke Hub. Naar verwachting zal er vanwege deze aansluit volgens de commissie draagvlak zijn voor de activiteiten in Noord. Dat De Ruimte zich lange tijd in dit stadsdeel bevindt draagt hier ook aan bij. Afhankelijk van de nieuwe locatie van het nieuwe gebouw waar De Ruimte intrek kan nemen, kan er volgens de commissie een nieuwe relatie met de buurt en Noord ontstaan. De commissie mist echter reflectie hierop: een gebouw op NDSM-terrein heeft een andere zeggingskracht, uitstraling en publieksbereik, dan een gebouw op het Buikslotermeerplein.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak.
De Ruimte toont de aanzet van een visie op diversiteit en inclusie. Deze wordt gezocht in programmering, De Redactie, partners en locaties. Het werken aan diversiteit en inclusie richt zich met name op Amsterdammers van kleur en mensen uit de queer scene. De beschreven visie doet echter mager aan. De Ruimte laat in het plan zien dat iedereen welkom is en dat ze een safe space wil zijn voor alle bezoekers, maar het is onduidelijk hoe die safe space wordt gecreëerd.
De afgelopen jaren heeft De Ruimte aandacht besteed aan het diverser maken van het publiek en de programmering. Met name een programma als The 2nd Stop is Jupiter heeft een divers publiek aangetrokken. De organisatie geeft aan dat met name de queer scene aansluiting heeft kunnen vinden. De commissie vindt dat positief, maar vindt de toelichting algemeen.
De Ruimte schrijft dat De Redactie met de nieuwe leden diverser geworden is op het gebied van etniciteit, genderidentiteit en seksuele geaardheid, waardoor ze een diversere groep artiesten op het podium had staan en een meer divers publiek zich gerepresenteerd voelt. De commissie vindt dit aannemelijk: een inclusieve blik zorgt voor een diversere programmering die een bredere doelgroep aanspreekt, maar de uitwerking in het plan is niet sterk.
De Ruimte reflecteert goed op het kernteam, dat nog weinig divers is, en benadrukt het belang ervan: een divers team is nodig om tot een divers aanbod te komen. Voor de komende jaren heeft De Ruimte net als de afgelopen jaren de doelstelling om de diversiteit en inclusie te vergroten op het gebied van gender, genderidentiteit, seksuele geaardheid en culturele diversiteit. Daarbij wil De Ruimte op de nog onbekende nieuwe locatie ervoor zorgen dat het podium ook toegankelijk is voor bezoekers met een fysieke beperking. Dat vindt de commissie positief. De commissie vindt dit een mooi streven, maar omdat nog niet bekend is waar deze nieuwe plek zal zijn ontbreekt een plan van aanpak
De commissie ziet aanzetten voor het plan van aanpak om diversiteit en inclusie te vergroten. Deze zijn volgens de commissie niet overtuigend genoeg uitgewerkt om de genoemde doelstellingen te behalen.
De Ruimte geeft aan te willen starten met de P van Programma, waarbij De Redactie en makers zorgen voor meer diversiteit. Dat vindt de commissie een prima startpunt, en de aanzetten die De Ruimte daartoe in de afgelopen jaren al heeft gedaan wekken vertrouwen, maar vindt de commissie weinig ambitieus.
De functie van community builder valt het komende jaar vrij. Met het aannemen van een community builder van kleur wil De Ruimte verder inzetten op het vergroten van diversiteit en inclusie binnen de organisatie. Deze persoon krijgt taken op het gebied van programmering, communicatie en handhaving van de safe space die het pand is. Ook hier ligt de focus op het diverser maken van het programma, omdat volgens De Ruimte daar de sleutel tot succes ligt in het diverser maken van het publiek. De Ruimte ziet daarnaast ook mogelijkheden voor de community manager om personen uit bereikte en betrokken gemeenschappen een structurelere rol in de organisatie te geven. De commissie is hierover kritisch. De taken van de beoogde community manager zijn talrijk, waardoor er volgens de commissie te veel op de schouders van één persoon terechtkomt. Bovendien zijn de taken voor de community manager weinig uitgewerkt in het plan en is het ook niet duidelijk hoe de vervolgstappen eruitzien. De Ruimte wil een queergemeenschap aanspreken. Dat is gezien de huidige locatie en het uitbreiden naar nachtprogrammering aannemelijk. De commissie leest echter niet in het plan een aanpak hoe De Ruimte dit wil vasthouden bij een volgende plek. De Ruimte verwijst volgens de commissie te gemakkelijk naar de visie op en plan van aanpak voor diversiteit en inclusie van SEXYLAND, waarbij wordt opgemerkt dat na het vinden van een nieuwe locatie een plan zal worden opgesteld. Dat vindt de commissie niet voldoende ten aanzien van bereik. Behalve de samenwerking met SEXYLAND en de partners in SEXYLAND World noemt De Ruimte geen partners als onderdeel van het plan van aanpak voor het vergroten van diversiteit en inclusie.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als onvoldoende.
De commissie ziet dat De Ruimte de afgelopen jaren een professionaliseringsslag heeft gemaakt en vindt dit positief. Toch ontbreekt er in het plan volgens de commissie een overtuigende visie op bedrijfsvoering.
De relatief kleine organisatie heeft op papier een heldere structuur bestaande uit een bestuur, kernteam met coördinatoren en een community builder, productie, marketing en De Redactie. De commissie vindt het positief dat De Ruimte kiest voor een democratisch model, waarbij er geen artistiek leider of directeur is en het werkt als een collectief. Dat gaat uit van gelijkwaardigheid, die De Ruimte zelf binnen de organisatie ook nastreeft. Dat De Redactie uit 12 tot 15 mensen bestaat levert volgens de organisatie soms logistieke uitdagingen op die efficiëntie en productie niet ten goede komt. Deadlines voor promotie en productie worden daardoor soms niet gehaald. De commissie vindt dat De Ruimte daar niet afdoende op reflecteert, zeker gezien ze het netwerk van betrokkenen ook de komende tijd nog wil uitbreiden.
De commissie is zeer kritisch over de betaling en toepassing van fair pay van medewerkers en artiesten. De organisatie beschrijft hoe ze tussen een vrijwilligerspodium en een volledig professioneel podium in opereert, waardoor artiesten allemaal egalitair betaalt en onder de norm van fair pay betaald worden. Ook de medewerkers ontvangen in de ogen van de commissie een laag uurtarief, waarbij De Ruimte niet ingaat op het mogelijk aansluiten bij een CAO of ander beleid. Dat De Ruimte hiervoor geen plan van aanpak voor de komende jaren in het plan benoemt vindt de commissie zorgwekkend, omdat het geen inzicht biedt op welke manier de organisatie omgaat met honoraria en secundaire arbeidsvoorwaarden en het toewerken naar wél fair pay betalen. De Ruimte toont zich op dit onderwerp weliswaar zelfbewust, maar de commissie vindt het niet professioneel dat de organisatie zich daar bij voorbaat al bij lijkt neer te leggen.
De Ruimte geeft aan dat het bestuur de Governance Code Cultuur volgt, al licht het plan slechts summier toe hoe deze code wordt toegepast. Het bestuur werkt onbezoldigd, staat op afstand van de dagelijkse uitvoering en komt drie keer per jaar bij elkaar. De organisatie erkent dat hier nog een professionaliseringsslag in kan worden gemaakt: met het uitbreiden van het team ontstaat er ruimte voor bijvoorbeeld structurele rapportages aan bestuur en managementtaken zoals het regelmatig voeren van functioneringsgesprekken en het ontwikkelen van vaste werkwijzen voor betere governance. De commissie waardeert de toelichting die De Ruimte geeft op de mogelijke toekomstige belangenverstrengeling van een van de bestuursleden. Het plan stipt sociale veiligheid aan. In 2025 neemt De Ruimte een externe vertrouwenspersoon aan, die de organisatie ook wil inzetten om het gesprek over sociale veiligheid te voeren. Een, volgens de commissie, goede stap maar weinig tastbaar door geen verdere uitwerking.
De commissie vindt het voorliggende plan niet realistisch en uitvoerbaar in organisatorisch en financieel opzicht. De Ruimte is een groeiende organisatie met een sterk groeiend budget. In organisatorisch opzicht beoordeelt de commissie de hoeveelheid aan activiteiten voor het relatief kleine team als weinig realistisch. In het plan wordt niet aannemelijk gemaakt dat dit, rekening houdend met fair practice en werkdruk bij de medewerkers, op een passende en werkbare manier wordt uitgevoerd. In financieel opzicht vindt de commissie de begroting eenzijdig en sterk leunend op het AFK. Met de stap naar een meerjarige subsidie vindt de commissie het aannemelijk dat er een schaalsprong wordt gemaakt, maar acht de voorgestelde schaalsprong van De Ruimte ambitieus. De Ruimte presenteert een groei aan activiteiten, waardoor de kosten logischerwijs stijgen. De financieringsmix vindt de commissie weinig realistisch, vanwege de ruim verdrievoudiging van de inkomsten in 2028 en een ontbrekende toelichting hierop. De Ruimte geeft aan ook in te zetten op incidentele subsidies. Een structurele jaarlijkse bijdrage van FPK (op basis van incidentele projectaanvragen) en andere (publieke) fondsen voor de komende jaren getuigd optimisme in het realiseren van de financieringsmix. De commissie plaatst wel een kritische kanttekeningen dat er geen scenario geboden voor als een of meerdere subsidies onverhoopt niet worden toegekend, gezien de zwaarte in de financieringsmix.
De Ruimte heeft het idee dat aansluiten bij de nieuwe locatie van SEXYLAND World voldoende kruisbestuiving oplevert en daarmee meer betalend publiek. De commissie vindt dit zo'n groot onderdeel van de ontwikkeling binnen De Ruimte en had daarom graag een uitvoerige onderbouwing willen lezen. Dit is echter niet het geval, waardoor de hoogte van de eigen inkomsten uit ticketverkoop in de ogen van de commissie ambitieus en niet realistisch zijn. De commissie ziet in de begroting dat De Ruimte zaalhuur ontvangt van SEXYLAND World. Wat de financiële afspraken tussen beide organisaties zijn, is voor de commissie niet transparant.
Gezien de eigen vermogenspositie is De Ruimte volgens de commissie niet in staat om kleine financiële tegenvallers op te vangen en vindt dat er sprake is van een continuïteitsrisico. Uitgaande van de liquiditeitspositie is De Ruimte niet in staat om aan alle korte termijn betalingsverplichtingen te voldoen. De bestemmingsreserves, fondsen en voorzieningen zijn niet gedekt door de beschikbare liquide middelen. Daar komt bij dat voor 2025 een tekort wordt geprognotiseerd. Dit alles maakt het plan volgens de commissie niet realistisch en uitvoerbaar.
Conclusie
De commissie adviseert de aanvraag van De Ruimte niet te honoreren omdat deze tien of minder punten heeft behaald en omdat deze een onvoldoende heeft behaald op het criterium Uitvoerbaarheid.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Podia voor Podiumkunsten en Debat.