De Balie

Inleiding

De Balie maakt dagelijks journalistieke programma’s over actuele thema’s, in een combinatie van kunst en gesprek. Daarnaast maakt en regisseert De Balie eigen artistieke producties die ook op andere plekken te zien zijn. De organisatie werkt samen met kleinere debat- en kunstinstellingen buiten Amsterdam, waardoor ze ook een regionaal en breed publiek bereikt. De Balie werkt voor en met diverse gemeenschappen en organiseert educatieve activiteiten voor jongeren en voor mensen die zich willen uitspreken in het publieke debat. De Balie is een bioscoop waar films te zien zijn die maatschappelijk betekenis hebben. De Balie is expositieruimte en werkt nationaal en internationaal samen met makers en instellingen met een vergelijkbare missie. Ten slotte is De Balie een ontwikkelplek voor makers en beginnende culturele initiatieven. De Balie gelooft dat een open, democratische, rechtsstatelijke samenleving de beste samenleving is en zet zich in voor het behoud hiervan. De Balie creëert ruimte voor ideeënuitwisseling, ontmoeting en nuance. Daarmee wil de organisatie bijdragen aan een samenleving waarin pluriformiteit gevierd wordt en vrije gedachtenuitwisseling mogelijk is. 

De komende periode maakt De Balie ongeveer 450 actuele, journalistieke programma’s en innovatieve kunstprogramma’s, waarbij de focus ligt op het aanwakkeren van actief burgerschap. De organisatie biedt artists-in-residence plekken.

Ze organiseert jaarlijks het Vrijdenkersfestival en tweejaarlijks het Forum on European Culture. De Balie vertoont jaarlijks ongeveer 2000 films, met ook jaarlijks vijftig contextprogramma’s. Elke maand is er een expositie in het café, twee keer per jaar in het hele gebouw en jaarlijks rondom het gebouw. De Balie programmeert ook buiten De Balie in Amsterdam, op andere plekken in Nederland en zes keer over de landsgrenzen. De educatieve activiteiten bestaan uit de series Jongeren aan Zet, Technologie & Ethiek, Nationaal Gesprek over Vrijheid, De Balie STUDIO, De Balie Academie. Bijna alle programmering is online terug te kijken; dertig procent is Engelstalig.

De Balie ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van  € 822.494 per jaar (incl. indexatie 2024).

Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 822.494 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.

De Balie werkt vanuit de missie dat binnen de democratische samenleving ruimte gecreëerd moet worden voor ideeënuitwisseling, ontmoeting en nuance - de ruimte om verder te denken. Dat bepaalt volgens de commissie de scherpe en onderscheidende artistieke signatuur van de organisatie. De commissie vindt deze signatuur overtuigend terugkomen in het hele plan, waarbij het doel altijd is om mensen aan te zetten tot actief burgerschap. 

De programmering komt tot stand aan de hand van vier helder omschreven uitgangspunten: makerschap, ontmoeting, onafhankelijkheid en toegankelijkheid. De activiteiten zijn gekoppeld aan zeven thema’s: democratie en rechtsstaat, emancipatie van ongehoorde stemmen, vrouwenemancipatie, de digitale wereld, duurzaamheid en klimaat, identiteit en filosofie, en kunst. De commissie ziet daarin duidelijk de signatuur terug, omdat het onderwerpen zien die verbonden zijn met burgerschap.  De Balie werkt met verschillende programmavormen. De commissie vindt de debatprogrammering van hoog niveau en tot de verbeelding spreken. De werkwijze om in cycli van acht weken te programmeren geeft ruimte om kort op de actualiteit te programmeren. Series over (historische) conflicten en oorlogen, programma’s over het slavernijverleden en de Vrijheidslezingen adresseren de actualiteit. De artistieke en literaire series (Plein Publiek, Publieke Intellectuelen) doen dat ook, maar op een meer verbeeldende wijze, wat zijn eigen aantrekkingskracht heeft. Ook de theater- en kunstprogrammering, waarbij artistiek onderzoek onderdeel is van het debat, vindt de commissie prikkelend. Dat komt deels door aansprekende gasten zoals Marina Abramović en Jonathan Franzen. En deels door nieuwe artistieke elementen, zoals zelfgeschreven monologen en dialogen op basis van bestaande literatuur, theaterteksten, rechtsstatelijke teksten en politieke toespraken, die De Balie de komende periode toevoegt. De wijze waarop De Balie kunst als uitgangspunt neemt voor een journalistieke aanpak vindt de commissie origineel en innovatief. Daarom vindt de commissie ook de filmprogrammering onderscheidend: de geprogrammeerde films zijn vaak niet in het reguliere circuit te zien, en bovendien wakkeren ze net als de debatprogrammering het gesprek over de maatschappij aan, juist door de sterke artistieke en cinematografische kwaliteiten. De Balie wil de komende periode ook eigen kunst- en theater(co)producties maken. De commissie krijgt echter geen duidelijk beeld van de artistieke inhoud of theatrale invulling van deze producties. De commissie vindt het sterk dat De Balie in de coronapandemie veel digitale programma’s heeft geproduceerd om actueel te blijven en de actualiteit ook te bevragen. Het plan voor de komende periode is ook direct aangesloten op de actualiteit en de maatschappij en bouwt voort op de artistieke ontwikkeling van afgelopen periode.

De Balie wil bij haar bezoekers introspectie, empathie en nieuwe inzichten teweegbrengen en zet haar bezoekers aan tot actief burgerschap. 

De ontmoeting speelt een belangrijke rol, vanwege de uitwisseling van ideeën en daarmee heeft het programma artistieke betekenis voor publiek. De programma’s zijn volgens de commissie pluriform en adresseren grote en soms gevoelige (geo)politieke thema’s die vaak raken aan de (kwetsbaarheid van de) democratie, zoals polarisatie, oorlog en conflict, vrijheid, mensenrechten. De commissie vindt deze thema’s aansprekend voor de beoogde doelgroepen. Aan de aantrekkingskracht voor het publiek draagt volgens de commissie ook bij dat de activiteiten vele disciplines bestrijken: van modeshows en debatten tot filmvertoningen en exposities.

De commissie vindt het positief dat De Balie de komende jaren meer focus aanbrengt in de educatieve activiteiten. Zij denkt dat dit de aansluiting ervan bij kinderen, jongeren en de deelnemende scholen ten goede komt. Jongeren aan Zet (in de Rivierenbuurt) is de basis voor programma’s die voor jongeren worden gemaakt; De Balie gaat daarbij met jongeren in gesprek die denken dat hun stem er niet toe doet en werkt samen met hen een aantal programma-ideeën uit. Met het Nationaal Gesprek over Vrijheid gaan MBO-studenten in gesprek met bestuurlijk Nederland over burgerschap en democratie. De commissie is positief over het betrekken van jongeren bij de programma’s, omdat maatschappelijke debatten niet zelden over hún toekomst gaan. 

De Balie creëert ruimte voor een open uitwisseling van ideeën en fungeert als ontmoetingsplaats waar de nuance de boventoon voert en polarisatie geen kans krijgt. Dat draagt volgens de commissie bij aan de betekenis voor zowel het publiek als voor de stad. Op die manier draagt De Balie in de stad bij aan gesprekken over de democratische rechtsstaat, waar de stad onderdeel van is.

Het belang voor de stad ziet ze ook in de broedplaats die De Balie is voor Amsterdamse initiatieven, zoals in het (verre) verleden het International Documentary

Filmfestival Amsterdam, het Queer&Migrant Film Festival, Female Economy en Theater na de Dam. De commissie vindt het sterk dat recente initiatieven met dezelfde uitgangspunten, zoals Kiesmannen, Happy Chaos, De Inclusieve Boekenclub, Freedom for Iran en Red Pers gratis gebruik mogen maken van de ruimtes van De Balie. Ook het Live Journalism-programma is een aansprekend voorbeeld. Het onderzoekt onderbelichte onderwerpen uit de stad, zoals problemen in de jeugdzorg en het achterstallig onderhoud van woningen. De journalistieke aanpak en de inzet van kunst(vormen) maakt De Balie volgens de commissie tot een bijzondere plek die van artistieke betekenis is voor velen, binnen en buiten de stad. Ook de samenwerking met culturele partners (zoals Frascati, IDFA, Afrovibes en Holland Festival) draagt daaraan bij. Ook het grote nationale en internationale netwerk van De Balie landt in Amsterdam: alleen of samen met partners als Human Rights Watch, Amnesty International, NIOD, Artsen Zonder Grenzen, Bellingcat, European Press Prize maakt De Balie een groot aantal internationale programma’s per jaar. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.

De Balie heeft een groot en pluriform programma en een daarbij passend bereik. Met 450 programma’s en 2000 filmvertoningen per jaar, verwacht De Balie de komende jaren een groeiend aantal bezoekers: van ruim 1,2 miljoen in 2025 naar ruim 1,3 miljoen in 2028. De commissie constateert dat daarin verhuur en online bezoek van livestreams is meegenomen, maar ook exclusief verhuur is het voorgenomen bereik hoger dan in de vorige periode. Uit het plan blijkt dat De Balie veel publieksonderzoek doet: zowel na afloop van programma’s, als analyse van de data van de online communicatie-activiteiten. Daarom vindt de commissie het des te opvallender dat er geen beoogde doelgroepen zijn geformuleerd. Dat komt volgens De Balie doordat het grootste gedeelte van de bezoekers unieke bezoekers zijn. De commissie constateert dat unieke bezoekers ook tot bepaalde doelgroepen behoren die volgens haar makkelijker te bereiken zijn met gerichte communicatie en marketing. Daarnaast vindt de commissie dat De Balie zich meer kan inzetten voor herhaalbezoek. De commissie is er desondanks van overtuigd dat de aard en omvang van het beoogde bereik aansluit bij de activiteiten, omdat De Balie met elk programmatisch thema specifieke groepen zal aanspreken. De aanpak om die te bereiken met het actief betrekken van sleutelfiguren en community’s en een per thema afgestemde middelenmix, vindt de commissie passend, al is het niet per doelgroep uitgewerkt. Omdat De Balie vaak de lokale, regionale of zelfs landelijke media haalt en inzet op algemene publiekscampagnes, heeft de commissie het vertrouwen dat dat mensen ook aanspoort tot bezoek. Ook de kracht van het merk helpt om het publiek te bereiken. De commissie ziet verder nog kansen in het grote aantal belangwekkende artistieke en maatschappelijke partners bij het bereiken van het publiek.

Dat het De Balie lukt om ook het online publiek dat ze tijdens de coronapandemie heeft opgebouwd vast te houden, vindt de commissie bewonderenswaardig. Dankzij een verdiepingsslag in online branding en contentstrategie zijn de livestreams, de podcasts en de sociale media een groot succes, met name onder jongeren. 

De commissie constateert dat De Balie het grootste deel van haar activiteiten programmeert in het eigen gebouw in stadsdeel Centrum en daar ook het meeste publiek bereikt. Daarmee draagt de organisatie niet bij aan spreiding van het culturele aanbod en het publieksbereik in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost. In het aanvraagformulier geeft De Balie weliswaar aan dat zij in elk van deze stadsdelen drie à vier procent van haar activiteiten programmeert en eenzelfde aandeel publiek haalt, maar in het plan noemt zij geen concrete activiteiten of initiatieven in Noord, NieuwWest en Zuidoost. De commissie vindt het aannemelijk dat projecten zoals Live Journalism en educatieve activiteiten zoals Jongeren aan Zet net als de afgelopen periode in verschillende stadsdelen plaatsvinden, maar stelt vast dat het in het plan op dit punt geen concrete doelstellingen formuleert. De commissie ziet ook geen aanwijzingen dat De Balie bezig is om specifiek in de stadsdelen een netwerk op te bouwen om draagvlak voor activiteiten aldaar te creëren.

Diversiteit & Inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.

Diversiteit en inclusie is onlosmakelijk verbonden met de visie van De Balie en naar eigen zeggen al jaren dagelijkse praktijk. Wat De Balie precies onder diversiteit en inclusie verstaat en welke visie de organisatie daarop heeft, wordt uit het plan echter niet helemaal duidelijk. Soms spreekt de organisatie over pluriformiteit, soms over verschillende groepen uit de samenleving (binnen en buiten De Balie, Amsterdam, Europa), soms over ‘divers in culturele achtergrond, seksuele geaardheid, gender, mening en politieke voorkeur’. Het is voor de commissie wel duidelijk dat alle standpunten, meningen, opvattingen welkom zijn als ze bijdragen aan een genuanceerd gesprek over de maatschappij, kunst en cultuur en de rechtsstaat. De commissie vindt het in dit opzicht aansprekend dat De Balie in de voorgaande jaren een programma had waarin de vraag centraal stond of het mogelijk is om een ruimte te creëren waarin ras en etniciteit, geslacht, klasse, seksualiteit en sociale achtergrond geen invloed hebben op de perceptie van iemands gedrag. 

In de terugblik leest de commissie enkele doelstellingen van afgelopen periode, waar De Balie nu mee verder gaat. Met name op het gebied van personeel reflecteert De Balie uitgebreid. Het aannamebeleid was de laatste jaren sterk gericht op het diversifiëren van het team. De Balie geeft aan dat de samenstelling van het gehele team inmiddels divers is qua biculturele achtergrond, maar vindt tegelijkertijd in drie van de zeven afdelingen de culturele diversiteit nog onvoldoende. Dat vertaalt zich voor de komende jaren in een concrete doelstelling. De komende vijf jaar wil de organisatie twintig procent meer medewerkers met een biculturele achtergrond aannemen. 

Op het gebied van programmering zoekt de organisatie betrokkenheid van alle lagen van de bevolking. De redactie heeft de blijvende verantwoordelijkheid om een diversiteit te waarborgen in thema’s die aantrekkelijk zijn voor doelgroepen met verschillende achtergronden qua etniciteit, religie, sociaal-economische achtergrond, seksualiteit en politiek gedachtegoed. Hierbij mist de commissie concrete doelstellingen voor de komende periode. De commissie is positief over het feit dat De Balie de culturele, economische en politieke achtergrond van haar bezoekers beter in beeld wil brengen. 

De commissie constateert dat De Balie aandacht heeft voor bezoekers met een lichamelijke beperking: alle zalen en werkplekken van De Balie zijn toegankelijk. In de komende jaren zal de organisatie onderzoeken of het gebouw nog toegankelijker te maken is voor mensen die slecht ter been zijn. Dat vindt de commissie positief. Zij vindt het ook goed dat er een gedifferentieerd prijsbeleid gehanteerd wordt voor minder kapitaalkrachtige bezoekers en dat de organisatie gaat onderzoeken hoe ze in de toekomst niet-Nederlandstalige bezoekers beter kan bereiken. 

Wat partners betreft heeft De Balie opgenomen dat ze deze kiest op basis van pluriformiteit - en dat de samenwerkingen elk jaar geëvalueerd worden door kernredactie en MT. Hier licht De Balie niet toe waarin de partners pluriform zijn of wat er nu nog mist in het grote netwerk aan partners. De commissie vindt de doelstellingen voor de komende periode nog weinig concreet.

De commissie vindt de aanpak om de doelstellingen op het gebied van diversiteit en inclusie te verwezenlijken niet in alle opzichten concreet en overtuigend. 

In het diversifiëren van de programmering is de organisatie volgens de commissie al vrij ver. De commissie ziet dat voor De Balie het realiseren van een maatschappelijk pluriforme programmering voorop staat en dat diversiteit en inclusie in die zin onderdeel zijn van de missie die de organisatie hanteert. De Balie programmeert sprekers die divers zijn in biculturele achtergrond, seksuele geaardheid, gender, mening en politieke voorkeur, ook bij onderwerpen die niet over diversiteit en inclusie gaan. De commissie vindt het aannemelijk dat De Balie hier ook de komende periode weer in slaagt, gezien het uitgebreide trackrecord en netwerk.  De commissie vindt het aannemelijk dat De Balie erin zal slagen met publieksonderzoek meer te weten te komen over de culturele, economische en politieke achtergrond van bezoekers die ze wel en nog niet bereikt. De stappen echter die na het publieksonderzoek moeten volgen om daadwerkelijk bezoekers met verschillende achtergronden te interesseren voor De Balie en met elkaar in gesprek te laten gaan, staan niet in het plan beschreven. 

De aanpak om twintig procent meer medewerkers met een biculturele achtergrond aan te trekken - blinde sollicitaties, actief divers werven en werken met een competentiekaart – vindt de commissie overtuigend. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.

De Balie geeft aan dat de mensen die De Balie maken het grootste kapitaal zijn van de organisatie. Daarom biedt de organisatie medewerkers opleidings- en doorgroeimogelijkheden, zodat ze langer blijven. Goed werkgeverschap is dan ook een belangrijk onderdeel van de visie op de bedrijfsvoering die in het plan verwoord is, die de commissie overtuigend vindt.

Directie en management volgen vanaf 2023 een intensieve strategie- en organisatietraining waarbij de hele organisatie onder de loep is genomen. De commissie vindt dat zeer positief, omdat ook dat kan bijdragen aan goed werkgeverschap. 

De Balie heeft een raad van toezicht-model en heeft de principes van de Governance Code Cultuur verankerd in de statuten en vertaald in de reglementen voor bestuur, directie en raad van toezicht. De commissie vindt het positief dat deze taken en verantwoordelijkheden deugdelijk zijn vastgelegd. Bij De Balie werken 98 mensen voor 68 fte op acht verschillende afdelingen. De commissie krijgt geen beeld van de verdeling van de veelheid van taken en rollen binnen de acht verschillende afdelingen. Dat blijft in het plan wat op de vlakte, waardoor de commissie de samenstelling en organisatie van de teams niet goed kan beoordelen.

Ten aanzien van de Fair Practice Code vindt de commissie positief dat De Balie een duidelijk protocol inzake sociale veiligheid heeft, met diverse vertrouwenspersonen en trainingen. De commissie ziet bij De Balie een weloverwogen beleid voor fair pay. De Balie heeft een goed beloningsbeleid dat gebaseerd is op en getoetst is aan de cao Podia en de horeca-cao. Mede in reactie op de lage beloningsschalen in de cultuur heeft De Balie een traject ingezet om de schalen voor haar programmakers bij te stellen. De commissie vindt dat een goede zaak omdat het bieden van een vaste plek en een vast salaris aan jonge makers bijdraagt aan de versterking van de positie van makers in het culturele veld. Er is ook budget en ruimte voor personeel om zich verder te ontwikkelen. In dat kader zijn ook de talentontwikkelingsactiviteiten Studio en De Balie Academie interessant omdat ze volgens de commissie als een soort interne opleiding zouden kunnen functioneren. De commissie vindt positief dat De Balie goed om weet te gaan met risico’s en bezuinigt waar het kan om de kosten beheersbaar te houden.

De commissie vindt het plan zowel in organisatorische als in financiële zin realistisch en uitvoerbaar. De Balie heeft een sterk team en de organisatie heeft de ervaring die nodig is om het programma succesvol uit te kunnen voeren. De organisatie zet bovendien bewust in op een iets kleiner aantal activiteiten dan in de vorige periode, waarbij ze ook uitgaat van een grotere tijdsinvestering voor onderzoek. Dit vindt de commissie een sterke keuze. Het is niet alleen een investering in de kwaliteit van de programmering, maar ook prettig en uitdagend voor de medewerkers en sluit aan bij het streven naar goed werkgeverschap. Bovendien levert De Balie een grote inspanning voor het waarborgen van de vrije publieke ruimte: beveiligingsmaatregelen en een zorgvuldige voorbereiding van programma’s leggen ook een claim op de financiële middelen. De commissie vindt dit aannemelijk. 

De begroting is passend bij het plan en ligt in lijn met eerdere realisaties. De begroting kenmerkt zich door een sterke mix van eigen inkomsten die risico’s spreidt en getuigt van goed ondernemerschap. Vooral de verhuur van onroerend goed, de contracten met het bedrijfsleven, de coproducties, de vriendenclub en de toegang tot de private fondsen vormen een stevig fundament voor de eigen inkomsten.

Gezien de eigen vermogenspositie en liquiditeitspositie af te leiden van de balans, is De Balie volgens de commissie in staat om grote financiële tegenvallers op te vangen, zodat het ondernemingsplan naar verwachting volledig uitgevoerd kan worden.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van De Balie te honoreren met het gevraagde bedrag van € 822.494 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Podia voor Podiumkunsten en Debat. 

Adviseur Simone Zeefuik heeft niet deelgenomen aan de beraadslaging over dit advies.