Circusbende
Inleiding
Het is de missie van Circusbende om de ontwikkeling van nieuw circus te bevorderen en om de drempels voor dit multidisciplinaire genre te verlagen. De kernactiviteit is het Circusbende Festival. Het festival vindt plaats op twee publieke locaties: het Erasmuspark in West en Het Groene Veld en omgeving in Noord. Circusbende is een organisatie waar artistieke en sociale ambities op gelijke voet staan. Circusbende streeft naar meerstemmigheid en past daarvoor een wijkgebonden aanpak toe. Circusbende werkt nauw samen met alternatieve circusfestivals in Europa, waardoor er kennis is van voorstellingen die niet eerder in Nederland zijn vertoond. Binnen Nederland is Circusbende naar eigen zeggen vervlochten met het circusveld. Samen met lokale partners zet de organisatie zich in voor een prominente plek van deze kunstvorm in Amsterdam.
De organisatie zet de artistieke koers voort en verdiept zich tevens in de ontwikkeling van jonge makers. In 2025 - 2028 blijft Circusbende het Festival als het jaarlijkse hoofdevenement aan het einde van de zomer organiseren. Dit hoofdevenement wordt aangevuld met vier nevenactiviteiten, namelijk Op Straat (voorheen Twee x Bende):, circusvoorstellingen en workshops in de publieke ruimte, op donatie en met focus op de buurt; Theaterpilot: twee voorstellingen per jaar in een theater met totaal 240 bezoekers; De Circusparade: workshops en een parade met drie groepen van in totaal zestig kinderen met een auditieve beperking; en als vierde De Zomerschool: twee workshops voor in totaal honderd kinderen uit Nieuw-West en azc’s. Tijdens het festival staan verschillende programmalijnen centraal. Extra aandacht krijgt in de periode 2025-2028 de programmalijn Buiten Westen. Daarin komt circus uit landen buiten West-Europa aan bod, om te beginnen met de Balkan, in samenwerking met CirkoBalkana.
Circusbende vindt de omgeving waarin het festival plaatsvindt zeer belangrijk om op die manier onervaren kijkers, culturele avonturiers, buurtbewoners en buitenbeentjes te bereiken. Tegelijk wordt er gefocust op de professionalisering van de organisatie, met twee nieuwe medewerkers, eerlijke betalingen en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Zakelijk is het streven om nieuwe fondsen en donateurs aan Circusbende te verbinden. Circusbende wil uit de kinderschoenen stappen zonder het alternatieve karakter te verliezen.
Circusbende ontving een tweejarige subsidie 2022-2023 uit de Regeling Ontwikkeling van € 80.000 per jaar (toekenningsbedrag 2022).
Circusbende ontvangt een eenjarige subsidie uit de Regeling Ontwikkeling 2024 van € 94.262 (toekenningsbedrag 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 150.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt dat de artistieke eigenheid van Circusbende sterk naar voren komt in de wijze waarop ze het multidisciplinaire hedendaagse circusgenre in de publieke ruimte brengt, waarbij volgens de commissie een eigenzinnige aanpak wordt toegepast. Artistieke eigenheid ziet de commissie ook in wat Circusbende zelf ‘radicale toegankelijkheid’ noemt; een kernwaarde van de organisatie waarbij gestreefd wordt om actief drempels weg te nemen om circustalent te ontdekken, dat te ondersteunen en vervolgens te laten optreden voor een zo breed mogelijk publiek, dicht op bewoners van de wijk. Daartoe kiest Circusbende voor een locatie waar de kans op dat brede publiek zo groot mogelijk is, en voor een presentatiewijze die zo toegankelijk mogelijk is. Die ‘radicale toegankelijkheid’ uit zich bijvoorbeeld in het feit dat dit een festival zonder hekken betreft. De commissie vindt dat Circusbende deze artistieke visie sterk weet te koppelen aan de praktijk en dat deze visie zeer eigen en inspirerend is. Het programma voor komende periode vindt de commissie een goede vertaling van de
artistieke signatuur van Circusbende. Circusbende kiest voor toegankelijke voorstellingen met humor, creatieve vrijheid en maatschappelijk bewustzijn. De artistieke signatuur is op prikkelende wijze vertaald naar vier categorieën activiteiten: circus, cross-over, muziek en belevingskunst. De commissie vindt de keuze voor elke categorie helder onderbouwd en toegelicht. Zo heeft het onderdeel circus vier speelse, spannende programmalijnen: Kantelend Perspectief, Entree Clowenesque, De Winkel, en Buiten Westen, die de commissie tot de verbeelding vindt spreken. Verder is er ruimte voor talentontwikkeling en vier belangwekkende nevenactiviteiten: Op Straat, Theaterpilot, De Circusparade en De Zomerschool. De commissie vindt dat de artistieke eigenheid zich duidelijk manifesteert in deze verschillende, toegankelijke, activiteiten. Het plan blikt kort terug op de afgelopen vijf jaar en de commissie vindt de voorgestelde nieuwe activiteiten hier logisch uit voortvloeien. Zo signaleert
Circusbende een toegenomen interesse van makers om vernieuwende, op experiment gebaseerde voorstellingen te maken, en faciliteert die mogelijkheid vervolgens in de beoogde programmering. Tevens wordt samengewerkt met internationale partners, waarmee Circusbende sneller kan zien wat er nodig is om circus in Nederland verder te ontwikkelen.
De artistieke betekenis voor het beoogde publiek ziet de commissie zeer overtuigend terug. Dit zit met name in de toegankelijkheid die de programmering biedt voor een breed publiek, waarbij de commissie sterk vindt dat Circusbende de programmering ook nadrukkelijk toetst via allerlei toegankelijkheidscriteria. Het is tevens de autonome, het rafelige, do-it-yourself-circusmentaliteit die het karakter van dit festival bepaalt en die de commissie aantrekkelijk en spannend vindt voor het publiek. De spraakmakende, brutale en anarchistische acts in de programmering voor komende periode vindt de commissie goed samengaan met het beoogde brede publiek en de toegankelijke opzet. Circusbende brengt het publiek daarbij in contact met maatschappelijke vraagstukken en vernieuwende vormen van creatieve expressie. Een voorbeeld hiervan is Los Galindos van gezelschap MD, een clownshow over de willekeur van gerechtigheid, die zowel absurdistisch, gek, intergenerationeel als zeer streetwise is.
Het publiek kan volgens de commissie zowel naar huis gaan met simpelweg een wowgevoel of met een nieuw perspectief rondom een bepaald thema. De commissie vindt een dergelijke combinatie van vermaak en inhoudelijkheid een voorbeeld van de evenwichtige vertaling van de artistieke keuzes in deze aanvraag: de artistieke kern heeft goed nagedacht over hetgeen geboden gaat worden én over wat ze daarmee teweeg wil brengen bij het publiek.
De commissie is positief over de artistieke betekenis voor de stad. De commissie is positief over de wijze waarop Circusbende in de openbare ruimte is te zien in en zich daadwerkelijk intensief nestelt in de buurt, waardoor Amsterdammers die nog niet vaak naar circus gingen met Circusbende in aanraking komen. Daarnaast ziet de commissie artistieke betekenis voor de stad in de wijze waarop Circusbende bijdraagt aan de ontwikkeling van het circusgenre door een sterke focus op talentontwikkeling met het Kersvers-podium. Nieuw talent kan hier hun eerste werk tonen en een belangrijke stap zetten buiten de context van de eigen opleiding. Dit vindt de commissie belangwekkend voor nieuwe makers in de stad.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
De commissie is positief over de visie op het bereik in de stad die uit het plan naar voren komt. Circusbende heeft een duidelijke visie op hoe ze zich wil presenteren en aan wie: er zijn vijf doelgroepen in kaart gebracht voor verschillende typen van activiteiten. Bij elke doelgroep wordt een op maat gemaakte boodschap, op maat gemaakte middelen en een insteek benoemd. Het is op basis van het plan bovendien duidelijk waarom Circusbende zich op deze doelgroepen richt. Zo wordt de Actieve Vermaakmaker gezien als iemand die kaartjes koopt of geld doneert en die kennis opdoet over het festival via social media. De Kwetsbare Buurtbewoner gaat sneller gratis naar een voorstelling voor de deur en krijgt daar onder andere informatie over via sleutelfiguren in de wijk. De commissie verwacht dat de ongedwongen festivalsetting in de open lucht, met grote zichtbaarheid en toegankelijkheid voor alle beschreven doelgroepen een grote aantrekkingskracht bevat. Tevens is de commissie positief over de heldere balans tussen gratis optredens, voorstellingen op basis van donatie en betaalde voorstellingen, om de doelgroepen te bereiken.
De commissie is ook positief over de nevenactiviteiten, Op Straat, Theaterpilot, De Circusparade en De Zomerschool, die vooral het doel hebben om het festival zichtbaarder te maken onder de inwoners van de stad en eventuele drempels te verlagen. Op deze manier draagt Circusbende nadrukkelijk bij aan het bereik van het festival. De visualisatie van de mindmap-middelen spreekt de commissie hierbij aan. De commissie is positief over het publieksonderzoek dat werd gedaan, op basis waarvan Circusbende goed inzicht heeft in het publiek dat het festival bezoekt. Circusbende baseert hier ook op inzichtelijke wijze haar verwachte bezoekersaantallen op, ze verwacht door de verhuizing naar aan andere plek in Noord eerst een daling in de bezoekerscijfers, maar daarna een groei per editie. De commissie heeft hier in principe vertrouwen in, maar had graag meer gelezen over de wijze waarop Circusbende bezoekers telt: de bezoekersaantallen worden nu door middel van een kliksysteem vastgesteld – maar bezoekers zijn bij een festival zonder hekken niet altijd makkelijk van voorbijgangers te onderscheiden.
De commissie is positief over het feit dat er in het team twee buurtverbinders zitten, die samenwerken met sociale organisaties en sleutelfiguren uit de wijk. De verwachting van de commissie is dat als ze dit de komende jaren blijven doen, Circusbende succes zal oogsten en nieuwe mensen in aanraking kan brengen met kunst en cultuur. Het feit dat steeds meer buurtbewoners zich aanmelden als vrijwilliger, en dat Circusbende bijvoorbeeld donaties krijgt van de lokale bakker, vindt de commissie hierbij een mooi signaal.
De commissie is zeer positief over de duidelijke aanwezigheid van Circusbende in stadsdeel Noord, de plek waar een deel van het festival plaatsvindt. In de stadsdelen Zuidoost en Nieuw-West stelt de commissie, vergeleken met de rest van de stad, een matige hoeveelheid activiteiten vast. De Zomerschool is voor in totaal honderd kinderen uit Nieuw-West. Daar is de commissie positief over, maar in cijfers trekt deze activiteit minder bezoekers dan overige activiteiten.
De commissie ziet in Noord een sterke bijdrage aan de spreiding van de activiteiten en het publiek in dit stadsdeel. Ook het draagvlak in dit stadsdeel vindt de commissie overtuigend, Circusbende heeft de afgelopen tijd intensief in de aanwezigheid in dit stadsdeel geïnvesteerd en daar op die manier draagvlak gecreëerd. Er is ook bewustzijn dat Circusbende hier de komende periode nog verder aan moet werken, doordat ze in Noord op andere plekken neerstrijkt: Het Groene Veld en het Buikslotermeerplein. Die keuze onderbouwt Circusbende sterk: omdat de bewoners aldaar beter aansluiten bij de ambities van Circusbende dan de oude plek op de NDSM-werf. In Noord wordt overtuigend met een buurtverbinder gewerkt. Deze buurtverbinder werkt nauw samen met Linda Carolus (Gezellig Op Stap met Linda) en daarnaast met lokale partners als speeltuinnetwerk SPIN en Colourful Goodies. Via sleutelfiguren komt het festival ook in aanraking met buurtbewoners die een extra zetje kunnen gebruiken. Het organiseren van toegankelijke activiteiten zoals een buurttafel, weggeefwinkel en bingo laat zien dat Circusbende zich echt probeert te wortelen in het stadsdeel.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als goed.
De commissie vindt dat Circusbende een sterke visie heeft op diversiteit en inclusie, die terugkomt in het gehele plan. Hierbij is de beoogde ‘radicale toegankelijkheid’ de leidraad. De commissie constateert dat de missie van Circusbende samenvalt met de plannen op het gebied van diversiteit en inclusie, waarbij een focus ligt op sociaaleconomische kansengelijkheid. Er is helder gereflecteerd op deze mogelijkheden voor toegankelijkheid. Toegankelijkheid voor iedereen is een zeer inclusief standpunt volgens de commissie, en Circusbende heeft dit afgelopen periode al gedaan door doelgroepen ‘op maat’ aan te spreken, eventuele obstakels weg te nemen en het gratis of op basis van donatie aanbieden van kaartjes. Naast de eigen maatregelen werkt Circusbende ook samen met partners, met buurthuizen, met welzijnsorganisaties. De commissie vindt dat Circusbende de genomen én beoogde doelstellingen duidelijk beschrijft, zoals het zich richten op kwetsbare buurtbewoners, het wegnemen van financiële drempels, en toegankelijkheid in het programma. Circusbende geeft aan dat de organisatie nog relatief laag scoort waar het diversiteit van personeel betreft. Op dat gebied miste de commissie een concrete doelstelling en ook op dat gebied aandacht voor meerstemmigheid.
De commissie vindt dat het plan van aanpak voor divers aanbod, bereik en organisatie realistisch leest en getuigt van zelfinzicht. Met Het Gala wordt er gefocust op het samenwerken met vrouwelijke regisseurs. De samenwerkingen met Stichting Welzijn Doven Amsterdam, TYD en Theater met Tolk laat zien dat er een goede focus is op toegankelijkheid voor mensen met een beperking. De samenwerking met de VerWonderbus laat zien dat Circusbende ook aandacht besteedt aan toegankelijkheid voor jongeren met een licht verstandelijke beperking of met een autismespectrumstoornis. Ook is een groot aantal voorstellingen van Circusbende een Language no problem-voorstelling. Circusbende biedt daarnaast een substantieel van de voorstellingen op donatie aan en het muziekprogramma is gratis.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zeer goed.
Circusbende laat volgens de commissie een voor de organisatie passende visie op de bedrijfsvoering zien. Circusbende toont zich bewust van het belang van een stevige bedrijfsvoering als een meerjarige subsidie wordt toegekend. De commissie vindt dat het plan helder ingaat op de manier waarop er wordt omgegaan met mensen en middelen. Circusbende reflecteert op de bedrijfsvoering in afgelopen periode, waarbij ze een duidelijk beeld schept van een organisatie waar het draait om samenwerking en flexibiliteit, met eigenaarschap als kernwaarde. Dit vindt de commissie ook passen bij het profiel van Circusbende. De commissie vindt dit ook helder terugkomen in de bedrijfsvoering voor komende periode, waarbij het kernteam op gelijke voet staat met de zzp’ers en vrijwilligers, met ruimte voor ontwikkeling en een open houding. De bedrijfsstructuur vindt de commissie transparant en in het plan helder benoemd. Ook is de commissie positief over de visie aangaande het organiseren van een zo duurzaam mogelijk festival. De commissie vindt dat experimenten met nieuwe innovaties duidelijk uit het plan naar voren komen. Zo wordt er bijvoorbeeld met een smart grid geëxperimenteerd: sensoren die informatie verzamelen over het optimaal toepassen van bijvoorbeeld (groene) stroom. Ook worden er zoveel mogelijk circulaire interventies aangeboden, zoals composttoiletten en honderd procent afbreekbare of recyclebare disposables. Zaken waarin de commissie een bevestiging ziet dat Circusbende zich op dit gebied wil blijven ontwikkelen.
Er is een heldere reflectie op de Governance Code Cultuur. Daarbij toont Circusbende zich volgens de commissie bewust van het belang van een stevig bestuur, passend bij de ambitie om als organisatie te groeien. Dat uit zich onder andere in een helder plan voor aantredende bestuursleden en de expertise die daarbij nog nodig is, zoals op het gebied van circus, diversiteit en inclusie. Daarnaast komt er ruimte voor een algemeen bestuurslid dat in kennis de secretaris aanvult. Hoe de Fair Practice Code wordt toegepast, is ook duidelijk. Op het gebied van fair pay reflecteert Circusbende goed en kritisch op de afgelopen jaren en zijn ze duidelijk in wat ze de komende jaren hoopt te bereiken. De organisatie stelt bijvoorbeeld vast dat de zzp-uitbetalingen nog beter mogen en geeft aan dat ze in 2025 zullen voldoen aan de cao voor Nederlandse Poppodia en -Festivals. De commissie is positief over de aandacht voor het creëren van een veilige werkomgeving. Op het gebied van sociale veiligheid is onder andere een organisatiebrede geïntegreerde gedragscode over de veilige werkvloer geïmplementeerd, met bijbehorende protocollen en klachtenregeling. In de komende periode is er ook veel aandacht voor hoe medewerkers met elkaar omgaan. Het werken met een vertrouwenspersonenpoule in samenwerking met onder andere TENT vindt de commissie positief.
De commissie ziet in het plan een gedegen risicoanalyse beschreven, waarin allerlei scenario’s de revue passeren, van hoe om te gaan met het verlies van kantoorruimte tot en met slecht weer – uiteraard relevant voor een outdoorfestival.
De commissie vindt het plan realistisch en uitvoerbaar op organisatorisch en financieel vlak. De beoogde fte’s van het kernteam ogen realistisch en dragen sterk bij aan de ontwikkeling van de organisatie. De commissie heeft bovendien vertrouwen in de expertise van dit kernteam, wat het vertrouwen in de organisatorische haalbaarheid vergroot. De schaalgrootte van de activiteiten acht de commissie haalbaar, gezien de omvang en ervaring van de organisatie.
Ook over de financiële haalbaarheid is de commissie positief. De financiële huishouding is op orde; te oordelen uit de balans staan het eigen vermogen en de liquiditeit er goed voor om het plan te kunnen dragen. De begroting vindt de commissie realistisch en goed onderbouwd. In het plan wordt goed uitgelegd hoe de inkomsten daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden, een uitleg die per festivalonderdeel wordt uitgesplitst. Bij nevenactiviteiten wordt bijvoorbeeld per onderdeel het ondersteunende fonds en de ondersteunende inkomsten genoemd, met een concrete risico-inschatting, mocht het project niet gehonoreerd worden. In financieel opzicht geeft de begroting daarmee vertrouwen in de realisatie van de activiteiten. De kosten en baten zijn goed toegelicht en passend bij het plan. De financieringsmix is gevarieerd, en de besteding van de aangevraagde subsidie bij het AFK is uit de begroting terug te lezen en vindt de commissie passend en overtuigend.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Circusbende honoreren met het gevraagde bedrag van € 150.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.