Asko|Schönberg
Inleiding
Asko|Schönberg is een Amsterdams ensemble dat nieuwe muziek in grote bezetting naar nationale en internationale podia brengt. Het ensemble ontwikkelt niet-symfonisch gecomponeerd repertoire uit de twintigste en eenentwintigste eeuw. Daarbij legt Asko|Schönberg de nadruk op het ontwikkelen van nieuw, interdisciplinair werk van levende componisten en makers en innoveert met immersieve technieken en scenografie de concertpraktijk.
Vanuit de ontmoetingsplek GRASpunt in Amsterdam-Noord legt Asko|Schönberg verbinding tussen makers en disciplines. Enerzijds kunnen jonge, pionierende makers werken aan materiaal dat kan uitgroeien tot een grotere productie. Anderzijds biedt Asko|Schönberg met GRASpunt gevestigde namen de ruimte om in de luwte te experimenteren. Verder werkt Asko|Schönberg met educatie en talentontwikkelingstrajecten aan de voedingsbodem voor de luisteraars en makers van de toekomst. Kijkend over de grenzen van genredefinities en makersrollen coproduceert Asko|Schönberg met interdisciplinaire samenwerkingspartners.
In de periode 2025-2028 werkt Asko|Schönberg door aan innovatieve en interdisciplinaire concertuitvoeringen en producties van nieuwe muziek. Dit doet Asko|Schönberg samen met makers, publiek en partners in het Muziekgebouw als thuisbasis en in GRASpunt in Amsterdam-Noord. In de komende jaren staat Asko|Schönberg aan de basis van nieuw werk en uitwisseling van componisten, pionierende musici en interdisciplinaire makers. Daarbij zoekt Asko|Schönberg de verbinding met het bestaande en toekomstige publiek en makers in GRASpunt. Met GRASpunt investeert Asko|Schönberg in de culturele infrastructuur van stadsdeel Noord. Daarnaast bouwt Asko|Schönberg aan een duurzame relatie met de omgeving door middel van publieksactiviteiten, meet-ups met conservatoria en open repetities voor wijkbewoners.
Asko|Schönberg ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 217.826 per jaar (incl. indexatie 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 240.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed.
De commissie vindt dat in het plan een specifieke artistieke signatuur naar voren komt. Asko|Schönberg innoveert met werk van niet-symfonisch gecomponeerd repertoire uit deze en de vorige eeuw en ontwikkelt nieuw, interdisciplinair, werk van levende componisten en makers. De vijf speelregels BEWEEG, WEES NIEUWSGIERIG, BEVRAAG, EXPERIMENTEER en INSPIREER zijn samen met de visie en missie leidend. De commissie vindt dit bijdragen aan een onderscheidende artistieke identiteit die nationaal en internationaal herkend en erkend wordt. Hiermee onderscheidt Asko|Schönberg zich van andere ensembles.
Deze signatuur wordt volgens de commissie overtuigend vertaald naar nieuwe concerten en voorstellingen. Die spreken tot de verbeelding, ook door samenwerkingen met interessante makers en culturele partners, bijvoorbeeld in GRASpunt, waar Asko|Schönberg samen met pionierende makers onderzoekt en experimenteert. Verder werkt het ensemble samen met vaste partners zoals Holland Festival, NITE, HIIIT en I Solisti. De commissie vindt het positief dat de artistieke signatuur tot uiting komt in activiteiten voor alle doelgroepen. In 2022 ontwikkelde Asko|Schönberg in samenwerking met het Muziekgebouw de voorstelling De Blaffende Krekel, waar kinderen samen met de musici van Asko|Schönberg zelf geluiden maken en fantaseren over nieuwe instrumenten. Ook in SPEEDRUN, een voorstelling naar een concept van Alexandre Kordzaia waarin live videogaming en eigentijdse muziek samensmelten, ziet de commissie de artistieke signatuur duidelijk terug. Het plan past volgens de commissie bij de artistieke inhoudelijke ervaring en ontwikkeling. In de terugblik op 2021-2024 leest de commissie een gedegen reflectie, waarbij Asko|Schönberg tot de conclusie komt dat de interdisciplinaire werkaanpak in het huidige kunstenplan een belangrijk artistiek middel in de werkwijze is. Deze aanpak stond ook aan de basis van GRASpunt, dat gestart is als ontwikkelplek waar nieuw werk wordt gecreëerd en dat naar eigen zeggen potentie heeft om uit te groeien tot bakermat van producties op een grotere schaal. Daarnaast heeft Asko|Schönberg strategiesessies gehouden. Deze hebben geleid tot het invoeren van een nieuwe werkwijze. In 2025-2028 werkt Asko|Schönberg toe naar de invoering van procesgericht werken in zogenoemde ‘makerskringen’. Hierbij wordt eigenaarschap op inhoud, inbreng vanuit het eigen perspectief en een duurzame samenwerking centraal gesteld. In wisselend samengestelde makerskringen werken makers samen die elkaar aanvullen, uitdagen en nieuwe perspectieven aanboren. De kringen worden aangevuld met artistiek uitvoerenden zoals een componist, dirigent, scenograaf, choreograaf, theaterregisseur, dramaturg, filosoof, programmeur of educator. Ook teamleden van productie en marketing sluiten in een vroeg stadium aan. Deze werkwijze vindt de commissie aansprekend en logisch voortbouwen op de activiteiten in de afgelopen periode.
Het plan gaat overtuigend in op wat Asko|Schönberg teweeg wil brengen bij publiek, deelnemers en buurt. Zo beoogt Asko|Schönberg zoveel mogelijk mensen op verschillende manieren, live of digitaal door middel van gevarieerde programmering, in aanraking te brengen met muziek. Asko|Schönberg werkt daarbij met vernieuwende scenografieën en immersieve podiumtechnieken, bijvoorbeeld in de reeks &Beyond. Hierbij gaat Asko|Schönberg de dialoog aan met het publiek en beoogt hiermee de publiekservaring te versterken. De commissie vindt dit aansprekend voor het publiek. Met GRASpunt als ontmoetingsplek voor makers, inwoners en studenten levert Asko|Schönberg een bijdrage aan de ontwikkeling van de culturele infrastructuur van de stad. Interdisciplinaire voorstellingen, onderzoeksprojecten en educatieve activiteiten worden gepresenteerd voor toekomstige muziekliefhebbers. Door samen te werken met studenten van conservatoria op het Holland Festival neemt Asko|Schönberg de jonge talenten in een vroeg stadium mee in hun artistieke signatuur, wat aansprekend is voor de deelnemers en op artistiek niveau impact heeft. Dit gebeurt bijvoorbeeld met het programma Exploratorium, waar samen met deze studenten een productie wordt gemaakt, waarbij zij zelf volledig mogen meedraaien. Ook de wijze van presenteren vindt de commissie aansprekend voor het publiek. Asko|Schönberg voorziet uitvoeringen in het Muziekgebouw van inleidingen en organiseert uitwisseling tussen musici, componisten en publiek tijdens de donderdagavondserie en de zaterdagmatinee. Participatie van publiek heeft een leidende rol in educatieve trajecten en het ontwikkelingsprogramma CONNECT.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zeer goed
Uit het plan spreekt er volgens de commissie een duidelijke en onderbouwde visie op het bereik in de stad. Asko|Schönberg wil de zichtbaarheid vergroten en wil actief en op een toegankelijke manier de verschillende groepen in de stad bereiken. De doelgroepen beschrijft Asko|Schönberg in de vorm van persona’s, die ieder een eigen aanpak behoeven. Het ensemble onderscheidt maatschappijkritische idealisten, bestaanszekere kunstliefhebbers en geïnteresseerde instappers. Zo richt het ensemble zich op bestaanszekere kunstliefhebbers omdat zij het werk en de geschiedenis van Asko|Schönberg reeds kennen en geïnteresseerd zijn in samenwerkingen met grote namen. De maatschappijkritische idealisten zijn betrokken bij maatschappelijke vraagstukken en sluiten aan bij de positie van Asko|Schönberg in het maatschappelijk debat. De geïnteresseerde instappers, komen niet vanzelfsprekend in aanraking met kunst en cultuur, een groep die wijkgeoriënteerd is en goed aansluit bij de verbinding die Asko|Schönberg wil maken. De commissie vindt dat deze doelgroepen zorgvuldig zijn geformuleerd en goed aansluiten bij de visie. Via de programma’s in GRASpunt leert Asko|Schönberg nieuw publiek kennen, gaat met hen in gesprek en haalt ideeën op. Met regelmaat zet het ensemble de deuren open voor publieksgroepen die niet vanzelfsprekend een concert bezoeken. Ook de gevarieerde programmering leent zich daar volgens de commissie goed voor. Bijvoorbeeld de meet ups sluiten goed aan bij studenten. Het ontwikkelprogramma CONNECT, sluit aan bij het bereiken van nieuw publiek, dat als directe deelnemer wordt betrokken.
De commissie is dan ook van mening dat de aard en omvang van de activiteiten goed aansluiten bij de aard en omvang van de doelgroepen. De aanpak voor het bereiken en betrekken van de doelgroepen is realistisch en passend. Op elk van de drie geformuleerde doelgroepen wordt een specifieke marketingstrategie ingezet met heldere doelstellingen. Sinds 2024 beweegt Asko|Schönberg zich onder leiding van een marketeer actiever op social media om op deze manier de geïnteresseerde instappers beter te bereiken. Daarnaast vraagt het ensemble de makers waar ze mee samenwerken actief via de kanalen bij te dragen. Het plan biedt een overzichtelijk schema welke doelgroep Asko|Schönberg wil bereiken met welk middel. Door interdisciplinair samen te werken met bijvoorbeeld Jameszoo en Tero Saarinen Company, trekt Asko|Schönberg nieuw publiek. De commissie vindt dat er sprake is van een haalbare aanpak, ook omdat Asko|Schönberg op basis van onder andere eerder publieksonderzoek goed inzicht heeft in zijn publiek.
De activiteiten in GRASpunt dragen volgens de commissie bij aan de spreiding van het culturele aanbod en publieksaanbod in Noord. Asko|Schönberg kiest voor het stadsdeel Noord omdat er volgens hen makers en inwoners zijn die niet vanzelfsprekend een connectie hebben met nieuwe muziek, dan wel met Asko|Schönberg als ensemble. Met GRASpunt heeft Asko|Schönberg volgens de commissie een plek ontwikkeld die aansprekend is voor makers. Er is ruimte om te experimenteren en met het programma GRASnacht is er een moment om de experimenten toegankelijk te laten zien aan een divers publiek. De commissie vindt dit een mooie werkwijze om op kleinschalig niveau diversiteit centraal te stellen voor Noord. De commissie is ervan overtuigd dat er draagvlak voor deze initiatieven ontstaat doordat Asko|Schönberg actief verbinding legt met Noord en haar inwoners en investeert in GRASpunt als ontwikkelplek. GRASpunt bevindt zich sinds 2020 in Noord. Asko|Schönberg heeft intussen haar wortels in het stadsdeel en de nodige kennis en ervaring opgedaan. Verder is er een samenwerking met Coöperatie Cultuurtafel Noord om duurzaam bij te dragen aan de ontwikkeling van het stadsdeel en de behoeftes in de wijk te horen. Dit vindt de commissie een goed gemotiveerde en passende partner als het gaat om bereik. De voornemens vindt de commissie daarom overtuigend en haalbaar.
Diversiteit & inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
Uit het plan spreekt volgens de commissie een overtuigende visie op diversiteit en inclusie, met concrete doelstellingen en onderbouwde keuzes. Als het gaat om het aanbod verankert Asko|Schönberg met de makerskringen de diversiteit en inclusie van makers en stemmen in het maakproces. Zo geeft het ensemble aandacht aan jonge componisten, vrouwelijke en queer makers en draagt het bij aan diversiteit in de zin van gender en seksualiteit. Met betrekking tot het bereik zet Asko|Schönberg in op het verlagen van de financiële drempel voor mensen met een kleine beurs. Binnen de eigen organisatie werkt Asko|Schönberg met de makerskringen toe naar een procesgerichte werkwijze die eigenaarschap op inhoud en inbreng vanuit het eigen perspectief en een duurzame samenwerking centraal stelt. De commissie ziet dit ook als een manier om op natuurlijke wijze invulling te geven aan diversiteit en inclusie.
Het plan reflecteert op de stappen die Asko|Schönberg in de voorgaande jaren heeft gezet. In 2019 heeft het ensemble in het kader van het pilotproject Inclusie Cultureel Landschap Amsterdam (ICLA) een nulmeting uitgevoerd. In de afgelopen periode bracht Asko|Schönberg een waaier van kunstenaars en thema’s naar een breed publiek. Met de opera Antarctica (over klimaatverandering), Yara’s Wedding (over afkomst en privileges), I Have Missed You Forever en the Gender Agenda (over queerness), The Underground (over conformisme) en Good Game (over jeugd en verslaving), sprak het ensemble een aantal van de universele thema’s van deze tijd aan. Als voorlopig resultaat legde Asko|Schönberg in 2024 vanuit GRASpunt de verbinding met nieuwe partners in Amsterdam Noord om een actieve wisselwerking tussen de makers en activiteiten in GRASpunt en bewoners in Noord te realiseren. De commissie vindt dat de nieuwe doelstellingen daar logisch uit voortvloeien.
De commissie beoordeelt de aanpak om doelstellingen te verwezenlijken als concreet, overtuigend en realistisch. De commissie ziet in het plan duidelijke stappen. Vanuit het aanbod maakt Asko|Schönberg plek voor makers en musici die niet eerder een vaste plek aan tafel hadden. Zo verwelkomt het hiermee ook nieuw publiek. Samen met de Cello Biënnale organiseert Asko|Schönberg prikkelarme concerten en heeft Asko|Schönberg het voornemen om concerten te geven voor mensen met een auditieve beperking. De commissie vindt dit positieve en concrete stappen. Als het gaat om bereik werkt Asko|Schönberg samen met We Are Public om een nieuwe jonge doelgroep te bereiken. De repetities in GRASpunt zijn gratis toegankelijk voor mensen voor wie een concertticket te prijzig is. Tevens wil Asko|Schönberg werken aan storytelling binnen de producties, omdat zij dit als een belangrijke manier ziet om publiek aan de uitvoering en producties te verbinden. Met het oog op de eigen organisatie voert Asko|Schönberg een bewust wervingsbeleid voor diversiteit in de personele samenstelling. Er is een intern team D&I die de vier P’s kan monitoren. In 2024 volgen alle teamleden en musici een diversiteitstraining bij House of Equality. De commissie is van mening dat met deze stappen de doelstellingen verwezenlijkt moeten kunnen worden. Asko|Schönberg werkt met partners samen zoals het Muziekgebouw en NITE die helpen om de gestelde doelen te realiseren. Asko|Schönberg vindt het van belang dat alle partners een actief beleid voeren op diversiteit en inclusie. Daarom hanteert het ensemble ‘nieuwsgierigheid naar nieuwe stemmen’ als speelregel en is diversiteit voor Asko|Schönberg een graadmeter om nieuwe samenwerkingen af te wegen. De commissie waardeert de werkwijze voor de implementatie van diversiteit en inclusie.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zeer goed.
Uit het plan spreekt een overtuigende visie op bedrijfsvoering. Asko|Schönberg kiest er bewust voor een kleine, platte organisatie te zijn waar de processen goed worden bewaakt. Eens per jaar organiseert Asko|Schönberg een inspiratiedag met alle teamleden, musici, makers, directie en bestuur. Dit leidt tot een open werksfeer waarin het delen van ideeën en samenwerking wordt gestimuleerd. Daarnaast stelt Asko|Schönberg een opleidingsbudget beschikbaar om medewerkers coachingtrajecten en bijscholing te bieden, zodat zij zich in hun vakgebied kunnen blijven ontwikkelen. Tenslotte past Asko|Schönberg de verschillende codes toe vanuit solidariteit, diversiteit, transparantie, vertrouwen en duurzaamheid.
Met het oog op fair pay hanteert Asko|Schönberg per 1 september 2024 de cao Muziekensembles. Voor compositieopdrachten hanteert de organisatie de Nieuw Geneco honorariumtabel. Asko|Schönberg stelt dat de Fair Practice Code hem aanmoedigt om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen voor een eerlijke cultuursector waarin makers, musici en organisatoren een rechtvaardige beloning ontvangen voor hun talent. Als het gaat om de Governance Code Cultuur hanteert Asko|Schönberg het bestuur-directie-model. De verantwoordelijkheden liggen vast in een directie- en bestuursreglement die de principes daarvan volgen. Ook heeft Asko|Schönberg aandacht voor de sociale veiligheid. In 2022 heeft Asko|Schönberg een handleiding (on)gewenst gedrag geïntroduceerd, waarin het ensemble zich committeert aan een veilige werkomgeving. Er is een externe vertrouwenspersoon en een klachtencommissie, bestaande uit interne en externe leden. Asko|Schönberg heeft ook aandacht voor duurzaamheid. In de samenwerkingen met Silbersee leert Asko|Schönberg van de brede blik op klimaatpositief produceren van dat ensemble. Zelf heeft het sinds 2022 een werkgroep duurzaamheid die een duurzaamheidsmatrix heeft ontwikkeld.
Het plan reflecteert op de bedrijfsvoering in 2021-2023 en benoemt onder andere de confrontatie met de stijgingen van lasten, personeelstekort en de onzekere situaties bij podia en moest aanspraak maken op reserves. Dit was volgens Asko|Schönberg niet langdurig houdbaar en met de komst van de nieuwe zakelijk directeur is er een toekomstbestendige strategie centraal gezet, waarin niet alleen gezonde financiën de basis vormen, maar ook het verlagen van de werkdruk en het oplossen van het personeelstekort de focus krijgt. Daarnaast is er in 2023 met alle lagen van de organisatie (directie, team en musici) en onder leiding van een organisatiestrateeg een reeks strategiesessies gevoerd. De visie voor de komende periode vloeit volgens de commissie hier logisch uit voort. Asko|Schönberg schrijft hoe het team is opgebouwd en maakt duidelijk waar ze naar toe willen. De komende periode richt het ensemble zich op een voorzetting van de bestaande activiteiten en het ontwikkelen nieuwe producties, een constructief en eerlijk model voor de makerskringen en het zoeken naar nieuwe manieren van duurzaam produceren.
De reflectie gaat ook in op de risico’s. Asko|Schönberg merkt dat de bestedingsruimte aanzienlijk onder druk komt te staan vanwege de oplopende inflatie, materiële kosten en de stijgende lasten van personeel. Ook het hanteren van de cao voor muziekensembles heeft hier effect op. Uitkoopsommen van zalen bewegen niet mee met de kostenstijging, wat de aanspraak op particuliere fondsen sterk doet toenemen. Het wordt daardoor volgens Asko|Schönberg steeds lastiger om aanvullende financiering te realiseren. Het ensemble heeft dit de afgelopen jaren kunnen opvangen door het eigen vermogen aan te spreken, maar geeft aan dat dit niet langer houdbaar is.
De commissie vindt het plan voor de activiteiten realistisch en uitvoerbaar, zowel in organisatorische als in financiële zin. Asko|Schönberg werkt met 45 uitvoerende musici en een vast team op kantoor. De commissie vindt dat dit, samen met de eerdergenoemde partners, een solide organisatorische basis biedt. De jarenlange ervaring draagt hier ook aan bij. In financieel opzicht heeft Asko|Schönberg een passende begroting. Asko|Schönberg licht duidelijk toe dat zij vanwege ambitie enerzijds en maatschappelijke ontwikkelingen anderzijds een hogere bijdrage van het AFK vraagt dan het hiervoor kreeg. Tegelijkertijd zet Asko|Schönberg in op coproduceren, waardoor het de kosten, risico’s, expertise en publiek met partners kan delen. De commissie vindt dat een goede strategie. Zij vindt ook dat er een passende financieringsmix is, bestaande uit bijdragen van Dioraphte, ELJA Foundation, het Cultuurfonds, het Reinbert de Leeuw Fonds, Muziekfonds Mauricio Kagel, particuliere giften van vrienden en uitkoopsommen of recettes van zalen. Risico’s worden hiermee voldoende gespreid. De commissie maakt uit de balans en de reflectie op dat er een gezonde financiële basis is. Zij ziet dat Asko|Schönberg relatief veel reserves heeft waardoor de organisatie zo nodig ruimte heeft om eventuele tegenvallers op te vangen. Dit geeft de commissie vertrouwen in het realiseren van de vierjarige plannen.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Asko|Schönberg te honoreren met het gevraagde bedrag van € 240.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek & Muziektheater.