Afrovibes
Inleiding
Afrovibes heeft als missie actuele, professionele Afrikaanse makers te presenteren, die de bestaande noties over theater, dans en muziek uit Afrika doorbreken. Het festival verbindt deze makers met makers in de Nederlandse, Amsterdamse diaspora en stimuleert artistieke uitwisseling door residentie programma’s en coproducties. Al deze makers vertellen nieuwe verhalen die volgens Afrovibes nog te weinig worden gehoord en ze kijken vanuit een modern perspectief naar hedendaagse vraagstukken. Deze makers zoeken naar vernieuwende vormen in theater, dans en muziek, om de complexiteit van de moderne postkoloniale samenleving te laten zien. Het festival werkt hierbij samen met een groot aantal culturele maatschappelijke organisaties en opleidingsinstellingen in Amsterdam.
Afrovibes heeft zijn roots in Amsterdam, daar ligt ook het hart van het festival. Theater Frascati, de Balie en het Bijlmer Parktheater zijn de hoofdlocaties van het festival.
Afrovibes heeft zich voor de komende jaren opnieuw ten doel gesteld om het beeld van Afrika als een land te deconstrueren. De organisatie werkt met een regionale focus in de programmering als methode om de culturele rijkdom en veelvormigheid van makers en hun werk in Afrika tot hun recht te doen komen. De focus ligt op Zuidelijk Afrika (2025), West (2026), Oost (2027) en Noord-Afrika (2028). Artistiek leider Jay Pather en programmeur/curator Marjorie Boston werken hiervoor samen met een team van lokale curators in Afrika die volgens Afrovibes autoriteiten zijn op het gebied van actuele Afrikaanse podiumkunsten. Binnen de jaarlijkse focus op een regio kent het festival in 2025-2028 vier inhoudelijke programmalijnen: Belonging (ergens bij horen), Dreaming Futures /Performative Utopias (gedroomde toekomsten), Embodied Archive (het lichaam als archief van herinneringen) en Sentient being (ecologisch-holistische benadering van de wereld om ons heen).
Afrovibes biedt binnen het festival Amsterdamse makers de mogelijkheid tot talentontwikkeling door Artists in residencies, kortlopende makerstrajecten en masterclasses. De organisatie breidt de programmering uit naar de stadsdelen Zuidoost, Nieuw-West en Oost.
Afvrovibes ontvangt een vierjarige subsidie 2021-2024 binnen het Kunstenplan van € 87.197 per jaar (incl. indexatie 2024).
Voor de periode 2025-2028 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 117.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.
Artistiek belang
De commissie beoordeelt het artistiek belang als voldoende.
De commissie is van mening dat uit het plan een duidelijke artistieke signatuur spreekt. Die signatuur uit zich onder meer in de presentatie van actuele Afrikaanse makers en hun visie en perspectief op traditie, identiteit en moderniteit. De eigen signatuur komt vervolgens ook tot uitdrukking in de verbinding van deze Afrikaanse makers met nieuwe makers uit de diaspora. Afrovibes wil het westerse perspectief waarmee dikwijls naar Afrika wordt gekeken doorbreken, door andersoortige voorstellingen te tonen en uitwisselingen te initiëren. De commissie ziet ook hierin artistieke eigenheid. De commissie vindt deze signatuur helder vertaald naar de vier inhoudelijke programmalijnen, Belonging, Dreaming Futures /Performative Utopias, Embodied Archive en Sentient being, die gebaseerd zijn op interessante inhoudelijke thema’s. Ze vindt dat de programmalijnen meer structuur aanbrengen in - en daardoor meer zicht geven op - de weidsheid van het aanbod, want: ‘Africa is not a country’. De commissie vindt de programmalijnen meestal mooi vervlochten met de actuele vraagstukken die in de verschillende voorstellingen aan bod komen. Zo komen in de komende producties onderwerpen aan bod als Fake News, de lhbtqia+ community en mentale gezondheid. In de programmalijn Dreaming Futures /Performative Utopias komt bovendien Afrofuturisme aan bod, als artistiek weerwoord op de aanname dat Afrika een plaats van ‘gebrek’ is, met juist aandacht voor Afrika als een visionaire en utopische plek. De manier waarop Afrovibes het Afrofuturisme benadert, vindt de commissie tot de verbeelding spreken. Tevens is het een onderwerp dat ook steeds meer leeft in verschillende gemeenschappen in de stad – en daarmee in de ogen van de commissie een actueel programmapunt. Wel had de commissie bij de selectie voor de producties in de komende periode soms een duidelijker verband met de specifieke programmalijnen willen zien, om zo te begrijpen in hoeverre die programmalijnen leidend zijn, of dat het eerder een paraplu is waaronder de verschillende producties worden samengebracht.
Verder vindt de commissie niet goed onderbouwd waarom Afrovibes ervoor kiest om met de jaarlijkse focus op één regio, toch een bepaald percentage voorstellingen uit een andere regio te programmeren. Dat gaat volgens de commissie ten koste van de focus op die specifieke regio en kan bovendien verwarrend zijn voor het publiek. Wat betreft de selectie en de wijze van programmering constateert de commissie een heldere werkwijze, met een artistiek leider en gastcuratoren in Afrika en een artistiek programmeur/curator in Nederland. De commissie vindt het positief dat Afrovibes met regionale curatoren uit onder andere Senegal, Tunesië en Nigeria samenwerkt. Deze samenwerkingen geeft het festival meer zicht op specifieke ontwikkelingen binnen de vier focusgebieden en een directer contact met makers op verschillende locaties. De organisatie reflecteert in de ogen van de commissie zeer summier op de artistieke ontwikkeling van de afgelopen periode. De commissie ziet wel hoe voortgebouwd wordt op de voorgaande periode, waarbij er jaarlijks op basis van een focusregio en inhoudelijke programmalijnen wordt geprogrammeerd – iets wat de komende periode wordt gecontinueerd. Maar de commissie had ook graag willen lezen wat deze werkwijze het festival heeft gebracht of hoe voorgaande ervaringen nog artistieke wijzigingen hebben opgeleverd.
Wat Afrovibes teweeg wil brengen bij het publiek vindt de commissie nog erg algemeen verwoord; Afrovibes wil dat het aanbod fascineert en verrast, waarbij vanuit de verbeelding en emotie ruimte wordt gegeven aan andere perspectieven. De commissie verwacht wel dat het programma voor komende periode artistieke betekenis voor het beoogde publiek zal hebben vanwege het bijzondere en zeer diverse programma-aanbod, dat artistiek en inhoudelijk prikkelend is in vorm en thematiek. Zo vindt de commissie de productie FAKE N.E.W.S van Nelisiwe Xaba & Mocke Jansen van Veuren (Zuid-Afrika) een mooi thematisch urgent thema bevatten en is ze ook enthousiast over de vorm van een performance in combinatie met multimedia. In de productie Vertige van Carolina Manuel (Mozambique) & Judith Olivia (Madagaskar) herkent de commissie het interdisciplinaire onderzoek van dans en theater en acrobatiek, in combinatie met een herkenbaar thema over momenten dat een mens zich uit balans kan voelen.
Afrovibes biedt tevens een programma op het gebied van talentontwikkeling, met residenties, masterclasses en een makersprogramma. De commissie ziet hierin artistieke betekenis voor de deelnemers, veelal bestaande uit makers van kleur met belangstelling voor hun Afrikaanse roots en met interesse om artistieke kennis en ervaring uit te wisselen met Afrikaanse makers en kunstenaars. Deze makers worden door het festival in contact gebracht met elkaar en het kunstvakonderwijs. Daarnaast ziet de commissie artistieke betekenis voor de deelnemers aan het residentieprogramma, in de manier waarop er wordt gezocht naar overeenkomsten met werk van Afrikaanse makers. De commissie meent dat dit alles bijdraagt aan de artistieke en inhoudelijke ontwikkeling van de deelnemers.
De commissie ziet gedurende de festivalperiode een bescheiden artistieke betekenis voor de stad door het contextprogramma, bestaande uit nagesprekken, inleidingen, debatten en talkshows. Dit levert een mooie toevoeging aan het festival op en biedt verdieping die bijdraagt aan de kennisdeling met de stad en de sector, omdat er tijdens de talkshows ook meer context voor de aangeboden voorstellingen en over de (theater)cultuur van Afrika in het algemeen gegeven kan worden.
Belang voor de stad
De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.
De commissie is positief over de visie op het bereik in de stad die uit het plan naar voren komt. Er is sprake van een duidelijke omschrijving van de verschillende doelgroepen die het festival als publiek bereikt en die het nog beoogt te bereiken. De bestaande doelgroepen zijn de festivalbezoekers tot 35 jaar en de traditionele theaterbezoeker. Binnen die doelgroepen onderscheidt Afrovibes subdoelgroepen, die de komende periode extra aandacht gaan krijgen. Ook zoekt Afrovibes naast verbreding van de huidige doelgroepen een uitbreiding van doelgroepen in onder meer
(delen van) gemeenschappen, passend bij het gekozen focusgebied van het Afrikaanse continent. Afrovibes denkt daarbij aan bijvoorbeeld jongeren uit die gemeenschap of juist de lhbtqia+ gemeenschap en wil deze benaderen als op zichzelf staande doelgroep. Afrovibes benadert deze doelgroepen ook wijkgeoriënteerd en wil de mensen bijvoorbeeld bereiken via lokale kwartiermakers en andere samenwerkingspartners zoals El Hizjra, AHK, RIGHTABOUTNOW INC. en Untold. Dit vindt de commissie geschikte partners en een verstandige manier van werken. De commissie constateert dat Afrovibes net als in eerdere periodes effectief gebruikmaakt van ambassadeurs en influencers, daarover is de commissie positief. Ze constateert ook dat op dit gebied nieuwe initiatieven worden genomen. Zo vindt ze de beoogde samenwerking met FunX interessant vanwege het feit dat de radiozender zich richt op jongeren tussen 15 en 35 jaar.
De commissie vindt het voornemen om online primair via TikTok doelgroepen te bereiken aansprekend - ook omdat in het plan staat dat deze strategie eerder jong publiek aansprak – maar ze had graag gelezen wat de gerichte advertentiecampagnes op dit medium inhoudelijk gaan behelzen. Nu leest ze in het plan niet welke content daar wordt gedeeld.
De commissie vindt dat de bescheiden beoogde publiekscijfers voor komende periode niet passen bij de in het plan genoemde veelheid aan nieuwe én bestaande strategieën om het bereik te vergroten: er wordt jaarlijks slechts een lichte stijging in aantallen bezoekers voorzien.
Afrovibes levert een redelijke bijdrage aan de spreiding van activiteiten en publiek in de stadsdelen Zuidoost, Noord en Nieuw-West. Het merendeel van de activiteiten vindt plaats in Frascati, waar het meeste publiek wordt bereikt. Wat betreft de drie genoemde stadsdelen vinden de meeste activiteiten plaats in Zuidoost, in het Bijlmer Parktheater. Afrovibes zoekt komende periode samenwerking op met het Verhalenhuis in Amsterdam Nieuw-West, maar dat leidt nog niet tot meer beoogde activiteiten in die buurt. Wel wordt de komende periode op bescheiden schaal geïnvesteerd in ook andere samenwerkingspartners in de stadsdelen, zoals met nieuwe partner El Hizjra waarmee samen een discours programma, bestaande uit spoken word en debatten op locaties van El Hizjra in Nieuw-West, wordt ontwikkeld. In Noord wordt samengewerkt met de Academie voor Theater en Dans, er worden masterclasses aangeboden aan studenten, door de Afrikaanse makers uit het Afrovibes programma.
Diversiteit & Inclusie
De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zeer goed.
De commissie vindt dat Afrovibes een zeer overtuigende visie op diversiteit en inclusie uit het plan laat blijken, die ze als leidraad neemt voor het festival. Afrovibes ziet diversiteit als belangrijke bron van artistieke vernieuwing en werkt die visie gedetailleerd uit per gebied, wat betreft programma, personeel, partners en publiek. Zo geeft Afrovibes ten aanzien van programma en publiek aan, werk te agenderen van Afrikaanse makers waarmee stereotypes in de culturele dialoog tussen Nederland en Afrika worden doorbroken. Afrovibes kiest daarbij voor aandacht voor toegankelijkheid voor mensen met een beperking, culturele diversiteit en sociaal-economische diversiteit. Op het gebied van personeel en partners benoemt Afrovibes de behoefte om nog meer culturele samenwerkingen aan te gaan (inclusief concrete beoogde partners) en grote aandacht voor diversiteit in het team.
Er wordt in de aanvraag helder gereflecteerd op wat er in de afgelopen periode is bereikt. Zo is er afgelopen periode een aanbod neergezet dat compleet bestond uit makers uit het Afrikaanse continent, is er een programmeur aangetrokken met Afrikaanse roots en een medewerker aangesteld die gerichte doelgroep benadering deed naar groepen met Afrikaanse roots. Ook formuleert Afrovibes heldere doelstellingen op gebied van aanbod, bereik en organisatie voor komende periode, waarmee wordt bestendigd wat is bereikt, bijvoorbeeld ten aanzien van het aanbod. De commissie vindt het sterk dat Afrovibes niet achteroverleunt maar zichzelf scherp blijft houden op dit gebied. Dit ziet de commissie bijvoorbeeld terug in de concrete doelstelling om van veertig procent naar vijftig procent bezoekers met een cultureel diverse achtergrond te willen gaan.
De commissie is te spreken over de aanpak voor diversiteit en inclusie in aanbod, bereik en organisatie. Ook de komende periode is overtuigend aandacht voor een cultureel divers en inclusief aanbod: de voorstelling Hullo Bu-Bye Koko van Koleka Putuma uit Zuid-Afrika, heeft bijvoorbeeld een mooie link met de lhbtqia+ gemeenschap. De voorstelling Hold Still van Nadia Davids focust op de angst voor de vreemdeling en draagt daarmee bij aan de kijk op diversiteit. Ten aanzien van het bereik is er komende periode meer aandacht voor toegankelijkheid voor bezoekers met een beperking, waarbij geëxperimenteerd wordt met een gebarentolk en een beter toegankelijke website. Er is aandacht voor sociaal-economische aspecten: de commissie vindt het positief dat Afrovibes per voorstelling een bepaalde hoeveelheid kaartjes beschikbaar houdt voor mensen die financieel niet in de gelegenheid zijn om het zelf te kopen. Ten aanzien van diversifiëring van het publiek zet Afrovibes concrete stappen in samenwerking met de theaters waar de producties van Afrovibes te zien zijn. De diversiteit in de samenstelling van het team wordt ondervangen door het kiezen voor een biculturele medewerker bij vacatures met kandidaten met gelijke geschiktheid.
Uitvoerbaarheid
De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
De commissie vindt dat er een passende visie op de bedrijfsvoering is die voortkomt uit de bedrijfsvoering in afgelopen periode. Wel had ze graag de reflectie op die voorgaande periode verder uitgewerkt willen zien, met name op het gebied van obstakels uit het verleden en hoe die ervaring wordt meegenomen in het heden. De commissie vindt dat daar te summier op wordt gereflecteerd. Wat betreft de omgang met mensen en middelen is Afrovibes in de kern een kleine festivalorganisatie, die met zzp’ers werkt en flexibel kan opereren. De commissie krijgt uit het plan voldoende inzicht hoe er met de medewerkers wordt omgegaan. Afrovibes doet wel aanpassingen in de bedrijfsvoering op basis van eerdere ervaringen, dat vindt de commissie positief. Zo wordt komende periode een festivalcoördinator aangesteld om het artistiek team bij te staan in de pre-productie, dat vindt de commissie een goed besluit. Gezien de missie van Afrovibes vindt de commissie de keuze die voorgaande periode gemaakt is passend, om te werken met een artistiek leider in Zuid-Afrika, die werkt met lokale curatoren en een artistiek programmeur in Nederland. Dit wordt komende periode voortgezet. De commissie ziet in het plan niet een toelichting van de afbakening van taken in het artistieke team; daar had ze meer over willen lezen. Er zijn in afgelopen periode afspraken gemaakt ten aanzien van de overdracht van kennis naar de organisatie van vertrekkend medeoprichter en huidig bestuurslid Bob Meijs. Dit heeft nog niet zijn weerslag gekregen in een concrete datum of plan van aanpak, maar het voornemen is dat deze overdracht wel in aanloop naar de nieuwe kunstenplanperiode wordt gerealiseerd. De commissie had graag meer gelezen over hoe die kennis wordt geborgd.
Wel is ten aanzien van de Governance Code Cultuur duidelijk dat er goede aandacht is voor de opvolging in het bestuur, met een uitbreiding naar vijf bestuursleden, waarbij gezocht wordt naar expertise op onder andere financieel vlak en een jonger bestuurslid uit de relevante gemeenschap. Dat vindt de commissie positief. De commissie had in het kader van governance meer willen lezen hoe belangenverstrengeling wordt vermeden bij de inzet van de programmeur/curator die verantwoordelijk is voor selectie van talent in het festival, terwijl ze zelf ook een productiehuis voor talent runt en er geselecteerde talenten overlappen.
Afrovibes licht summier toe hoe de Fair Practice Code wordt toegepast, met vooral aandacht voor fair pay. Hoewel de commissie fair practice in het plan verweven ziet, had ze nog wel een specifieke koppeling van de festivalkernwaardes solidariteit, diversiteit, duurzaamheid, vertrouwen en transparantie aan de Fair Practice Code willen zien. De fair pay betaling is gebaseerd op de cao Toneel en Dans, daar is de commissie positief over. Ten aanzien van sociale veiligheid is er nu een bestuurslid dat fungeert als intern vertrouwenspersoon. De commissie vindt dat hier nog stappen te maken zijn, bijvoorbeeld met een gedragscode of externe vertrouwenspersoon. De commissie vindt dat Afrovibes een adequate risicoanalyse laat zien, waarbij in de ogen van Afrovibes kostenbeheersing nodig is om eventuele toekomstige financiële tegenvallers het hoofd te bieden, temeer vanwege de grote afhankelijkheid van meerdere partijen. De commissie constateert dat hier maatregelen voor zijn genomen en vindt dat passend.
De commissie acht het plan realistisch en uitvoerbaar op organisatorisch vlak. De commissie heeft vertrouwen dat de beoogde activiteiten met de omvang van het team voor komende periode kunnen worden gerealiseerd, maar ziet wel dat als er mensen uitvallen, dit voor het kleine team tot behoorlijke organisatorische uitdagingen leidt. Dit risico ziet de commissie versterkt door het feit dat oud-medewerkers nog hand- en spandiensten voor het festival verrichtten. De commissie vindt dat enerzijds getuigen van de loyaliteit van voormalige festivalmedewerkers, maar ziet ook dat deze informele constructie een zeker risico met zich meebrengt voor de werkdruk en had hier graag reflectie op gelezen.
De begroting vindt de commissie passend bij het plan, de kosten en baten zijn duidelijk tot het plan herleidbaar en er wordt helder toegelicht hoe de beheerslasten en activiteitenlasten zijn opgebouwd. Het plan bevat ook een heldere onderbouwing van de gevraagde hogere bijdrage aan het AFK dan het gehonoreerde bedrag in afgelopen periode. Dat komt onder andere door de nieuw aan te stellen festivalcoördinator. De financiële huishouding is echter nog zeer kwetsbaar; er is een zeer bescheiden eigen vermogen, waarmee financiële tegenvallers maar beperkt kunnen worden opgevangen.
De financieringsmix is voldoende divers met publieksinkomsten, private en publieke middelen en coproductiebijdragen waardoor risico’s worden gespreid.
Conclusie
De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van Afvrovibes te honoreren met het gevraagde bedrag van € 117.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.